Збірник наукових праць
УКР   ENG
Соціально-економічні проблеми
сучасного періоду України
   



Збірник СЕПСПУ -- sep2025.02.082

Репозитарій ІРД НАНУ УДК 336.717.061:336.74(438):330.43; JEL E42
Jez O. The development of cashless transactions in Poland: empirical approach and forecasts [Розвиток безготівкових операцій у Польщі: емпіричний підхід та прогнози]. Соціально-економічні проблеми сучасного періоду України: зб. наук. пр. 2025. Вип. 2(172). P. 82-92. DOI: https://doi.org/10.36818/2071-4653-2025-2-11
Літер.: 23

Автори



Єж Ольгерд

аспірант кафедри корпоративних фінансів та державних фінансів, Вроцлавський економічний університет

Контакти: jez.olgierd@gmail.com

Сторінки:

Анотація

Здійснено комплексний аналіз сучасного стану та перспектив розвитку безготівкових розрахунків у Польщі. Дослідження базується на емпіричних даних, насамперед статистиці Національного банку Польщі, що дало змогу виявити ключові тенденції та сформувати прогнози динаміки розвитку безготівкових операцій. Розглянуто показники, які найбільш повно характеризують ринок безготівкових розрахунків: досліджено кількість дебетових і кредитних карток в обігу за кварталами впродовж 1999-2019 рр. із поділом на два часові відрізки (до 2009 р. та після 2010 р.), що дало змогу простежити вплив інституційних і технологічних змін; проаналізовано обсяг операцій із використанням платіжних карток за період 1999-2019 рр. і здійснено прогноз до 2022 р.; вивчено динаміку обсягів зняття готівки в банкоматах як у Польщі (2004-2019 рр.), так і за кордоном (2004-2019 рр.). Особливу увагу приділено застосуванню економетричних інструментів, які дали змогу не лише описати наявні тенденції, але й здійснити кількісне прогнозування. Використання таких методів виявило прогалину в науковій літературі, де кількісне моделювання процесів, пов’язаних із розвитком безготівкових платежів, досі представлено недостатньо. Отримані результати підтверджують динамічне та систематичне зростання обсягу безготівкових операцій у Польщі, що відбувається на тлі поступового зниження значення готівкових трансакцій. Це свідчить про структурні зміни у фінансовій поведінці населення та про зростання довіри до сучасних платіжних технологій. Важливим є також те, що розвиток цифрової інфраструктури та поширення інноваційних фінансових сервісів у Польщі створюють передумови для ще більш активного зростання безготівкових платежів надалі. Аналіз тенденцій і прогнозів на 2020-2022 рр. уможливлює порівняння модельних оцінок з фактичними статистичними даними, що суттєво підвищує достовірність дослідження. Такий підхід надає можливість перевірити правильність прогнозних припущень, оцінити точність застосованих моделей та окреслити реальні темпи розвитку безготівкових розрахунків. Результати проведеного дослідження становлять вагомий внесок у вивчення безготівкових платежів у Польщі. У статті не лише описано сучасний стан ринку, отримані результати створюють підґрунтя для подальших досліджень, особливо у сфері застосування кількісних методів аналізу та прогнозування, що сприяє формуванню ефективних стратегій розвитку платіжних систем. Крім того, результати дослідження можуть бути корисними для банківських установ, регуляторів та урядових органів, які зацікавлені в прискоренні процесів цифровізації та мінімізації витрат, пов’язаних з обслуговуванням готівкового обігу.

Ключові слова:

безготівкові операції, електронні платежі, прогнозування, Польща, платіжна система

Посилання

    
  1. Busse N. The impact of cashless societies on business and society: BA thesis. University of Twente, 2023.
  2. Mróz B., Nowacka A., Szewczyk-Jarocka M. Wpływ płatności bezgotówkowych na zmniejszenie szarej strefy w Polsce. Researchgate: Website. 2024. URL: https://www.researchgate.net/publication/384678311_WPLYW_PLATNOSCI_BEZGOTOWKOWYCH_NA_ZMNIEJSZENIE_SZAREJ_STREFY_W_POLSCE
  3. Fundowicz J., Łapiński K., Wyżnikiewicz B. Szara strefa 2024. Warszawa: Instytut Prognoz i Analiz Gospodarczych Fundacja Naukowa, 2024. URL: https://www.ipag.org.pl/Content/Uploaded/files/IPAG_Szara_Strefa_2024.pdf
  4. Grzelczak M., Pastusiak R. Cashless payments and economic growth in selected European countries. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Sectio H – Oeconomia. 2020. Vol. 54(3). Pp. 33-46. DOI: https://doi.org/10.17951/h.2020.54.3.33-46
  5. Statystyki płatności bezgotówkowych. Narodowy Bank Polski: Strona internetowa. 2020. URL: https://nbp.pl/system-platniczy/dane-i-analizy/analizy-i-opracowania/obrot-bezgotowkowy/
  6. Armelius H., Claussen C. A., Reslow A. Withering cash: is Sweden ahead of the curve or just special? Sveriges Riksbank Working Paper. 2020, Aug. Vol. 393. Retrieved from https://www.riksbank.se/globalassets/media/rapporter/working-papers/2019/no.-393-withering-cash-is-sweden-ahead-of-the-curve-or-just-special.pdf
  7. Wong T. L., Lau W. Y., Yip T. M. Cashless payments and economic growth: evidence from selected OECD countries. Journal of Central Banking Theory and Practice. 2020. Vol. 9(S1). Pp. 189-213. DOI: https://doi.org/10.2478/jcbtp-2020-0028
  8. Arvidsson N. Consumer attitudes towards mobile payment services – results of the proof-of-concept test. International Journal of Bank Marketing. 2014. Vol. 32(2). Pp. 150-170. DOI: https://doi.org/10.1108/IJBM-05-2013-0048
  9. Fung B., Halaburda H. Central Bank Digital Currencies: A Framework for Assessing Why and How. Bank of Canada Staff Discussion Paper. 2016-22. DOI: https://doi.org/10.2139/ssrn.2994052
  10. Zetzsche D. A., Buckley R. P., Arner D. W., Barberis J. N. From FinTech to TechFin: Regulatory Challenges of Data-Driven Finance. NYU Journal of Law & Business. 2020. Vol. 16(2). Pp. 395-446. DOI: https://doi.org/10.2139/ssrn.2959925
  11. Górka J. Payment behaviour in Poland – benefits and costs of cash, payment cards and other non-cash payment instruments. Bundesbank: Website. 2012. URL: https://www.bundesbank.de/resource/blob/635066/6580bb41f14ce7e97b8b60917a7bd5c7/mL/2012-02-27-eltville-09-gorka-paper-data.pdf 2012
  12. Noman M., Maydybura A., Channa K. A., Wong W.-K., Chang B. H. 2023. Impact of cashless bank payments on economic growth: Evidence from G7 countries. Advances in Decision Sciences. Vol. 27(1). Pp. 1-22.
  13. Schmiedel H., Kostova G., Ruttenberg W. The Social and private costs of retail payment instruments. ECB Background Paper. 2012. No 137. DOI: https://doi.org/10.2139/ssrn.2145439. URL: https://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/scpops/ecbocp137.pdf
  14. Chen S., Baron O., Chen N. Optimal dynamic clearing for interbank payments. Management Sciences. 2025. Vol. 71(4). Pp. 2953-2974. DOI: https://doi.org/10.1287/mnsc.2023.00380
  15. Cashless Payments Dominated Card Transactions in 2024. National Bank of Ukraine: Website. 03.03.2025. URL: https://bank.gov.ua/en/news/all/bezgotivkovi-rozrahunki-u-2024-rotsi-suttyevo-perevajali-sered-operatsiy-z-platijnimi-kartkami
  16. Global payments in 2024: Simpler interfaces, complex reality 2024. McKinsey & Company: Website. 18.10.2024. URL: https://www.mckinsey.com/industries/financial-services/our-insights/global-payments-in-2024-simpler-interfaces-complex-reality
  17. Szalacha-Jarmużek J., Polasik M., Jakubowska M. Institutionalization of «cashless Poland»: values, norms, sanctions and grand narratives in the perspective of SMEs to adopt cashless payments. Polish Sociological Review. 2022. Vol. 1(217). Pp. 115-138. DOI: https://doi.org/10.26412/psr217.07
  18. Jonker N., Hernandez L., de Vree R., Zwaan P. From cash to cards: how debit card payments overtook cash in the Netherlands. In: International Cash Conference 2017 – War on Cash: Is there a Future for Cash?. Deutsche Bundesbank, 2017.
  19. Polasik M., Górka J., Wilczewski G., Kunkowski J., Przenajkowska K., Tetkowska N. Time efficiency of point-of-sale payment methods: empirical results for cash, payment cards, and mobile payments. Enterprise Information Systems: Revised Selected Papers. Berlin, Heidelberg: Springer, 2013. Pp. 306-320. DOI: https://doi.org/10.2139/ssrn.1769922
  20. Boczoń W. Wrócił pomysł na obrączki do płatności. Sprawdzamy, które bankowe innowacje nie przetrwały próby czasu. Bankier.pl: Strona internetowa. 30.05.2025. URL: https://www.bankier.pl/wiadomosc/Wrocil-pomysl-na-obraczki-do-platnosci-Sprawdzamy-ktore-bankowe-innowacje-nie-przetrwaly-proby-czasu-8950892.html
  21. Derdziak A. Konkurencja dla Pekao. mBank wprowadza pierścienie płatnicze. Bankier.pl: Strona internetowa. 02.06.2025. URL: https://www.bankier.pl/wiadomosc/Konkurencja-dla-Pekao-mBank-wprowadza-pierscienie-platnicze-8953344.html
  22. Ostasiewicz S., Rusnak Z., Siedlecka U. Statystyka: elementy teorii i zadania. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego im. Oskara Langego, 1998.
  23. Fiszeder P., Polasik M. Modelowanie liczby transakcji dokonywanych przy użyciu gotówki i kart płatniczych na rynku polskim. Acta Universitatis Nicolai Copernici. Economics. 2009. No 39. S. 93-104. DOI: https://doi.org/10.12775/AUNC_ECON.2009.029


Веб-майстер П. Попадюк